Cyberveilige Energietransitie

Slimme technologie als drijvende kracht achter de energietransitie

Ongeveer 800 organisaties in Nederland werken aan de energietransitie – van beheerders van elektriciteitsnetwerken, zonneparken, windturbines en warmtenetten tot fabrikanten en leveranciers van batterijen, transformatoren en laadstations. Energieketens – het pad dat energie aflegt van opwekking tot eindgebruik – zijn afhankelijk van een complex samenspel van hardware, software en infrastructuur.

Nieuwe digitale technologieën – zoals slimme netten (smart grids), het Industrial Internet of Things (IIoT), kunstmatige intelligentie, cloudoplossingen en digital twins – hebben de potentie om het energiesysteem efficiënter, beheersbaarder en betaalbaarder te maken. Bijvoorbeeld door vraag en aanbod van energie realtime op elkaar af te stemmen en storingen sneller te detecteren en op te lossen.

Een structurele aanpak van cybersecurity in de energieketen is essentieel

Naast kansen brengt digitalisering ook risico’s met zich mee. Zonder voldoende aandacht voor cybersecurity en interoperabiliteit worden energieketens kwetsbaar – bijvoorbeeld voor cyberaanvallen op slimme netten of manipulatie van gegevensuitwisseling. Zulke incidenten kunnen leiden tot grootschalige stroomstoringen, economische schade en verlies van controle over vitale infrastructuur. In dat geval zou digitalisering de energietransitie juist kunnen vertragen en een directe bedreiging vormen voor economische groei, innovatie en energiezekerheid.

Daarbij zijn er extra barrières om een cyberveilige energietransitie te realiseren. De nieuwe Cyber Resilience Act (CRA) legt strikte cybersecurity-verplichtingen op aan fabrikanten van hardware en software die, direct of indirect, verbonden kunnen zijn met netwerken en apparaten. Van ‘secure-by-design’-principes en continue updates tot productclassificatie en certificering: elk product moet gedurende zijn hele levenscyclus worden beoordeeld en beveiligd, onder strikte handhavings- en meldingsvereisten. Veel leveranciers in de energieketen zijn hier nog niet voldoende op voorbereid.

Cybersecurity wordt vaak gezien als een kostenpost in plaats van een investering, wat leidt tot onderinvestering in structurele oplossingen. Daarnaast hebben organisaties vaak beperkte innovatiecapaciteit en stuiten ze op adoptiebarrières. Vanwege het waarborgen van de leveringszekerheid van energie wordt testen of experimenteren binnen bestaande energienetten meestal vermeden. Bovendien is de sector sterk afhankelijk van buitenlandse (niet-EU) cybersecurityoplossingen, wat vragen oproept over digitale autonomie en strategische onafhankelijkheid.

Secure-by-Design als voorwaarde voor een veilige en betrouwbare energievoorziening

Elf Nederlandse organisaties roepen nu op tot langetermijninvesteringen in een cyberveilige energietransitie in het komende decennium. Cybersecurity mag geen bijzaak zijn of het laatste punt op de begroting – het moet vanaf het begin integraal onderdeel zijn van het ontwerp van netwerken, producten en systemen.

Secure-by-design en interoperabel – dat is de sleutel tot het verminderen van cyberaanvallen, het minimaliseren van verstoringen en het waarborgen van veilige en betrouwbare gegevensuitwisseling tussen producenten, netbeheerders en gebruikers. Dit zijn essentiële voorwaarden voor een cyberveilige energietransitie.

Zuid-Holland neemt het voortouw in een cyberveilige energietransitie 

Dit is een internationale uitdaging die om gezamenlijke oplossingen vraagt. Geen enkele partij kan dit alleen oplossen. Daarom bundelen vanaf 8 juli 2025 netbeheerders, industrie, kennisinstellingen, overheden en anderen de krachten in de Innovatiecoalitie voor een Cyberveilige Energietransitie. Hun gezamenlijke doel: Zuid-Holland positioneren als koploper in een ‘secure-by-design’ energiesysteem – en deze kennis en expertise succesvol vermarkten in Nederland en Europa.

Zuid-Holland is bij uitstek goed gepositioneerd om de kansen van de energietransitie te benutten. De regio beschikt over alle ingrediënten: toonaangevende kennisinstellingen, een sterke industriële basis, een innovatieve energie-infrastructuur, geavanceerde lab- en testfaciliteiten, ethische hackers, krachtige publiek-private samenwerkingen en internationale connecties.

Van testen tot opschalen: veilige en rendabele energieketens bouwen

De coalitie richt zich in eerste instantie op secure-by-design slimme netten en energieketens, inclusief het aanboren van investerings- en financieringsmogelijkheden. Van testen in (field)labs tot toepassingen in de praktijk: het vertalen van kennis naar innovatie en het opschalen tot levensvatbare businessmodellen. Dit effent de weg voor maatschappelijke vernieuwing met tastbare economische impact.

Het beoogde langetermijnresultaat van de samenwerking is dat energiebedrijven, netbeheerders en leveranciers routinematig cyberveilige producten gebruiken die voldoen aan EU-regelgeving zoals de Cyber Resilience Act. Dit zal leiden tot een grotere beschikbaarheid van gecertificeerde en veilige oplossingen voor slimme energienetten, energieopslagsystemen en digitale platforms voor vraag- en aanbodbeheer. Door gezamenlijke ontwikkeling en kennisdeling moeten cybersecurityoplossingen sneller worden toegepast binnen energie-infrastructuren, ook door systeemintegratoren en kleinere bedrijven. Door cybersecurity in te bedden in standaardcomponenten en software, moeten deze oplossingen bovendien toegankelijk en betaalbaar worden voor het mkb. Uiteindelijk moet dit resulteren in een veiliger en betrouwbaarder energiesysteem, waarin eindgebruikers en zakelijke klanten vertrouwen hebben, ondersteund door erkende en gecertificeerde cybersecuritystandaarden.

De coalitie is opgericht door Economic Board Zuid-Holland, TNO, TU Delft, KPN, Stedin, Batenburg Techniek N.V., Technolution, The Green Village, Provincie Zuid-Holland, InnovationQuarter en Security Delta (HSD), in samenwerking met Havenbedrijf Rotterdam, Westland Infra, DIVD Dutch Institute for Vulnerability Disclosure, European Network for Cyber Security, Greenport West-Holland, Topsector ICT, Gemeente Den Haag, TU Delft PowerWeb Institute, Living Lab Scheveningen, Campus@Sea, Hi Delta en de Duurzaamheidsfabriek.